24 Јун Одлуката на Уставниот суд на Турција во однос на законот 7262: чекор во насока на заштита на граѓанското општество
Неодамнешната пресуда на Уставниот суд на Турција во врска со барањето на Републиканската народна партија (ЦХП) за поништување на одредени одредби од Законот 7262 за спречување на финансирањето оружје за масовно уништување претставува значителен напредок во правниот пејзаж на земјaтa, означувајќи клучен момент во тековниот дијалог околу заштитата на граѓанските слободи и рамнотежата на моќта меѓу државните институции и граѓанското општество.
Генезата на Законот 7262 произлезе од парламентарните иницијативи за време на пандемијата на КОВИД-19, првенствено фокусирани на спроведување на одлуките на Советот за безбедност на Обединетите нации поврзани со спречување на финансирањето оружје за масовно уништување. Меѓутоа, при проверката на законот беа откриени значителни измени на постојното законодавство, особено Законот за здруженија, што предизвикува загриженост за неговото влијание врз граѓанското општество.
По неговото донесување, Законот 7262 воведе неколку мерки кои ги засегаат здруженијата и нивното управување, вклучително и ограничувања за поединци со одредени кривични пресуди да членуваат во управните тела на здружението, задолжителни годишни проценки и ревизии на ризикот, како и барања за претходно известување за помош од странство. Згора на тоа, законот му даде овластување на министерот за внатрешни работи да ги отстрани од функција поединците на кои им се суди за одредени кривични дела, привремено да ги суспендира активностите на здружението и да назначи јавни управители во раководните тела.
Како одговор на овие мерки, ЦХП покрена правна постапка барајќи поништување на одредени одредби од Законот 7262. И покрај тоа што Уставниот суд делумно го одобри барањето на ЦХП, некои одредби останаа непроменети поради неколку критични пропусти во нивната претставка. Имено, судот го поништи членот 30/А, со кој му се доделуваат широки овластувања на министерот за внатрешни работи во однос на здруженијата, наведувајќи ја недоволната јасност како правна основа. Оваа одлука ефективно го ограничува овластувањето на министерот за внатрешни работи да ги суспендира активностите, да ги отстранува раководните тела и да назначува повереници, со што се заштитува автономијата на здруженијата.
И покрај одлуката на судот, остануваат предизвиците во поглед на усогласувањето на законодавната намера со уставните начела. Поништувањето, кое стапува на сила од 3 јануари 2025 година, отвора простор за парламентарна интервенција за решавање на проблемите на судот. Сепак, поширокото прашање на прекумерните овластувања во законодавство и неговите импликации во однос на граѓанското општество бара постојана будност и застапување. Иако одлуката на Уставниот суд претставува значајна победа за граѓанското општество во Турција, таа ја нагласува потребата од постојани напори за поддршка на демократските вредности и заштита на основните права. Додека земјата се движи низ сложената општествено-политичка динамика, судството и натаму ја има главната улога во заштитата на уставните начела во напорите за обезбедување робусна рамка за демократско владеење.