14 nov Država je dužna zaštititi LGBT osobe od homofobnih činova nasilja i istražiti ove zločine

Slučaj Romanov i drugi protiv Rusije (br. 58358/14, 12.9.2023.) odnosi se na neuspjeh države da zaštiti jedanaest aplikanata koji pripadaju zajednici lezbejki, gej, biseksualnih, transrodnih i interspolnih (LGBTI) osoba, od činova nasilja motivisanih homofobijom, nedostatka efikasne istrage ovih incidenata, kao i nezakonitog zadržavanja od strane policije. 

Evropski sud za ljudska prava jednoglasno je utvrdio povredu sljedećih članaka Evropske konvencije o ljudskim pravima: Članak 3 (zabrana nečovječnog ili ponižavajućeg postupanja), tumačenog u svjetlu Članka 14 (zabrana diskriminacije) u odnosu na sedam aplikanta; povredu Članka 3 (efikasna istraga), tumačenog u svjetlu Članka 14 u odnosu na osam aplikanta; i povredu Članka 11 (sloboda udruživanja i okupljanja) tumačenog samostalno i u svjetlu Članka 14 u odnosu na osam aplikanta. Također je utvrdio povredu Članka 5 § 1 (pravo na slobodu i sigurnost) u odnosu na tri aplikanta; i povredu Članka 11.

Ovaj slučaj se odnosi na incidente u kojima su aplikanti koji su učestvovali na odobrenim protestima za podršku LGBTI zajednici bili izloženi verbalnim i fizičkim napadima od strane kontra-demonstranata, ili su bili targetirani zbog prisustvovanja događajima koji su imali za cilj podršku LGBT osobama ili jednostavno zbog pojavljivanja u javnom prostoru. Neki od njih su pretrpjeli fizičke povrede. Aplikanti tvrde da su ti napadi bili motivisani mržnjom. Također, troje aplikanata tvrdi da ih je policija nezakonito zadržala prije početka pro-LGBTI protesta u kojem su trebali sudjelovati.

Policija, koja je trebala održavati sigurnost tokom protesta, nije odmah intervenisala da zaustavi napade. Ukoliko se preliminarna istraga i sprovodila, trajala je godinama. U nekim slučajevima napadači nisu bili identificirani, ili nisu mogli biti osuđeni zbog zastarjelosti slučaja. Iako su aplikanti tražili da se istraže motivi mržnje, vlasti su odbacivale te tvrdnje.

Organizacije Equal Rights Trust, ILGA-Europe, Ruska LGBT mreža i Human Rights Watch dale su  nezavisne komentare, navodeći da koncept “mržnje prema određenoj društvenoj grupi” kao otežavajući faktor u krivičnim djelima, koji bi mogao obuhvatiti i zločine protiv LGBTI osoba, nikada ranije nije bio primijenjen u slučajevima koji uključuju ovu određenu grupu.

S obzirom na to da su se navodne povrede Konvencije desile prije 16. septembra 2022. godine, datuma na koji je Ruska Federacija okončala svoje članstvo u Konvenciji, Sud odlučuje da ima nadležnost da ispita aplikacije.

Sud je utvrdio da su ruske vlasti trebale predvidjeti sigurnosne rizike na ovim pro-LGBT okupljanjima i da su imale dovoljno vremena za preduzimanje mjera sigurnosti kako bi zaštitile učesnike, s obzirom na neprijateljske stavove dijela ruskog društva prema LGBTI zajednici. Također, ozbiljne prijetnje su kružile društvenim mrežama prije protesta, s kojim je policija bila upoznata, stoga su bili obavezni upotrijebiti sva sredstva za neutralizaciju prijetnji ili smirivanje napetosti.

 S obzirom na to da su istrage bile odgođene ili nisu bile potpuno provedene, Sud nije smatrao da su one bile “efikasne” u odnosu na Članak 3 Konvencije. Pored toga, mogući motivi napada iz mržnje nisu uzeti u obzir, budući da su nadležni za istragu odbacivali tvrdnje aplikanata da su napadi bili uzrokovani homofobijom. Kako je Sud naveo: “Prilikom istraživanja nasilnih incidenata poput zlostavljanja, državne vlasti također imaju dužnost preduzeti sve razumne korake kako bi otkrile moguće motive diskriminacije za nasilni čin. Moraju ispitati sve činjenice koje mogu ukazivati na nasilje potaknuto mržnjom prema žrtvi, uključujući moguće homofobne motive.” (paragraf 76).

Shodno tome, Sud je zaključio da je došlo do povrede Članka 3 Konvencije, tumačenog u kontekstu Članka 14, kako u njegovom suštinskom, tako i u procesnom aspektu.

Sud je također utvrdio kršenje prava aplikanata na slobodu prema Članku 5 i povredu negativnih obaveza države prema Članku 1 (obaveze prekršene sprečavanjem sudjelovanja aplikanata u događaju nezakonitim hapšenjem) samostalno uzetog u obzir. Što se tiče situacije jednog aplikanta, Sud je primijetio da “čak iako su domaći sudovi u građanskim postupcima utvrdili da je lišenje slobode gospodina Prokopenka bilo nezakonito, iznos od 27 eura dodijeljen njemu u pogledu nematerijalne štete ne može se smatrati odgovarajućom i dovoljnom kompenzacijom za navodni prekršaj Konvencije” (paragraf 86).

S obzirom na to da državna vlast nije uspjela adekvatno osigurati proteste time što nije zaustavila homofobne uvrede i fizičko nasilje od strane kontra-demonstranata, Sud je zaključio da država nije ispunila svoje pozitivne obaveze prema Članku 11 (osigurati efikasno uživanje slobode okupljanja) Konvencije, tumačeno samostalno i u kontekstu Članka 14.