15 Jan Shqipëria shpallet fajtore për shkeljet e Nenit 2 të Konventës Europiane për të Drejtat e Njeriut – precedent për përgjegjshmërinë.

Rasti Nika kundër Shqipërisë, i vendosur më 14 nëntor 2023, përqendrohet në përdorimin e pajustifikuar të forcës vdekjeprurëse nga agjentët e Shtetit Shqiptar gjatë një proteste politike, duke rezultuar në vdekjen tragjike të A.N., të afërmit të kërkuesve. Gjykimi është nën juridiksionin e Nenit 2 të Konventës Europiane për të Drejtat e Njeriut, i cili mbron të drejtën e jetës.

Faktet e rastit zbulojnë se më 21 janar 2011, oficerët e Gardës Kombëtare ushtruan forcë vdekjeprurëse gjatë një proteste politike para zyrës së Kryeministrit shqiptar, duke çuar në vdekjen e A.N. nga një plagë me armë zjarri. Hetimi pasues u përcoll me mangësi të shumta, duke përfshirë deklarata të nxituara publike, kritika ndaj Prokurorit të Përgjithshëm, vonesa në ekzekutimin e urdhërarresteve dhe fshirjen e xhirimeve vendimtare. Duke kërkuar kompensim, kërkuesve, gruas dhe vajzave të A.N., iu dha përfundimisht dëmshpërblim.

Në gjymtyrën proceduriale të Nenit 2, Gjykata identifikoi mangësitë e përgjithshme në fazat e para të hetimit penal, duke hedhur dyshime mbi angazhimin e autoriteteve ekzekutive në një hetim të plotë. U vunë re dështimet në hetimin e përgjegjësisë së komandantëve, mundësia që demonstruesit të viheshin në shënjestër dhe mungesa e hetimit mbi dështimet e planifikimit dhe koordinimit. Mangësitë specifike në hetimin e vdekjes së A.N., si mungesa e ekzaminimit mjeko-ligjor, cënuan më tej efektivitetin e përgjithshëm të hetimit.

Në gjymtyrën thelbësore të Nenit 2, Gjykata vuri në dyshim justifikimin e përdorimit të forcës vdekjeprurëse për të mbrojtur pronën, duke theksuar mungesën e kushteve të qarta legjislative. Ajo e konsideroi të pajustifikuar përdorimin e forcës vdekjeprurëse gjatë protestës, pasi oficerët nuk arritën të parashihnin rrezik serioz dhe të menjëhershëm. Duke kritikuar mungesën e udhëzimeve të sakta, koordinimin dhe planifikimin në operacionet policore, Gjykata theksoi mangësitë në kuadrin ligjor dhe përdorim disproporcional të forcës.

Përfundimi unanim i Gjykatës ishte shkelje e Nenit 2, si proceduralisht ashtu edhe në mënyrë thelbësore. Gjykimi nënvizoi mangësitë në kuadrin ligjor, defektet serioze të planifikimit dhe dështimin për të treguar domosdoshmërinë absolute të forcës vdekjeprurëse. Duke theksuar pamjaftueshmërinë e hetimit, Gjykata kërkoi masa efektive për identifikimin dhe ndëshkimin e përgjegjësve. Ndërsa u pëmbajt nga specifikimi i masave të përgjithshme, Gjykata kërkoi përpjekje të vazhdueshme në hetimin penal në vazhdim për të ekuilibruar rrethanat e vdekjes së A.N.

Në thelb, Nika kundër Shqipërisë shërben si kujtesë prekëse e domosdoshmërisë për të ruajtur të drejtën e jetës dhe përgjegjësinë e autoriteteve shtetërore për të kryer hetime të plota, transparente dhe efektive në rastet e forcës vdekjeprurëse. Gjykimi krijon precedent për përgjegjshmëri dhe thekson domosdoshmërinë e reformave sistematike për të parandaluar ngjarje të tilla tragjike në të ardhmen.