25 dec Deca rođena putem gestacijskog surogatnog aranžmana – Presuda ESLJP-a nakon prvog savetodavnog mišljenja od 10. aprila 2019. godine

Evropski sud za ljudska prava („ESLJP“) je u svojoj odluci u slučaju C. i E. protiv Francuske (predstavke br. 1462/18 i 17348/18) jednoglasno proglasio predstavke neprihvatljivim kao očigledno neosnovane.

Slučaj se odnosio na odbijanje francuskih vlasti da upišu u francuski registar rođenih, brakova i umrlih sve detalje izvoda iz matične knjige rođenih u inostranstvu putem gestacijskog surogatnog aranžmana dobijenog korišćenjem spermatozoida predviđenog oca i treće strane davaoca, iako su izvod iz matične knjige rođenih označavali matičnu majku kao pravnu majku.

Predstavku br. 1462/18 su podneli tri državljana Francuske: gospodin i gospođa C., rođeni 1963. i 1965. godine, i dete rođeno 2010. godine. Dete je rođeno u februaru 2010. godine u Sjedinjenim Američkim Državama, nakon što je začeto korišćenjem spermatozoida gospodina C. i trećeg davaoca. Izvod iz matične knjige rođenih, sastavljen u oktobru 2010. godine na Floridi, označavao je gospođu C. kao majku i gospodina C. kao oca.

Predstavku br. 17348/18 podnelo je pet državljana Francuske: gospodin i gospođa E., rođeni 1962. i 1969. godine, i troje dece rođene 2014. godine. Troje dece rođeno je u februaru 2014. u Gani, nakon što je začeto korišćenjem spermatozoida E. i donatora treće strane. Njihovi izvodi iz matičnih knjiga rođeni u Gani u maju 2014. godine imenovali su gospođu E. kao majku i g. E. kao oca. Gospodin i gospođa E. zatražili su od francuske ambasade u Gani da upiše detalje izvoda iz matične knjige rođenih u registar.

Povodom navoda aplikanata prema članu 8 Evropske konvencije o ljudskih pravima („Konvencija“), ESLJP je istakao da je 10. aprila 2019. godine doneo savetodavno mišljenje u vezi sa situacijama kada su se deca rodila u inostranstvu kao rezultat gestacijskog surogat aranžmana, zamišljena pomoću spermatozoida predviđenog oca i treće strane davaoca i gde je pravni odnos između deteta i nameravanog oca bio priznat u domaćem zakonu. U svom savetodavnom mišljenju od 10. aprila 2019. godine, ESLJP je precizirao da bi, najkasnije kada je, prema proceni okolnosti svakog slučaja, odnos deteta i nameravane majke postao praktična  realnost, trebalo da postoji efikasan mehanizam omogućavajući da se ta veza prepozna. Ipak, ESLJP je smatrao da u ovom slučaju neće preterano opterećivati dotičnu decu da očekuju da podnosioci predstavke u tu svrhu pokrenu postupak usvajanja. ESLJP je posebno primetio da iz informacija koje je dostavila Vlada proizlazi da je prosečno vreme čekanja na odluku o usvajanju bilo samo 4.1 mesec u slučaju punog usvajanja i 4.7 meseci u slučaju jednostavnog usvajanja. Shodno tome, ESLJP je zaključio da odbijanje francuskih vlasti da unese detalje iz stranih dečijih rodnih listova u francuski registar nije bilo nesrazmerno. Ovaj deo predstavke je stoga bio očigledno neosnovan.

Što se tiče člana 14 (zabrana diskriminacije) u vezi sa članom 8 Konvencije, ESLJP je precizirao da je jedina razlika između „druge dece rođene u inostranstvu“ i „dece rođene u inostranstvu putem gestacijskog surogatnog aranžmana“ u tome što potonje ne može imati registrovane sve pojedinosti iz inostranog rodnog lista i mora se zatražiti usvajanje. Napomenuo je da je iz objašnjenja Vlade jasno da je ta razlika u postupanju u pogledu načina uspostavljanja zakonitog odnosa majka-dete, učinjena jer je uključivala nadzor od strane sudova, i omogućila da se u konkretnim okolnostima svakog slučaja proveri da li je u najboljem interesu deteta rođenog putem gestacijskog surogat aranžmana da se uspostavi takav odnos sa nameravanom majkom.

ESLJP je u svom savetodavnom mišljenju od 10. aprila 2019. godine naznačio da je izbor načina na koji će se dozvoliti priznavanje pravnog odnosa između deteta i nameravanih roditelja podlegao slobodi procene države i da član 8 ne nameće opštu obavezu država da od početka priznaju vezu između deteta i nameravane majke. Shodno tome, razlika u tretmanu na koji su se aplikanti žalili temeljila se na objektivnom i razumnom opravdanju. Ovaj deo predstavke je stoga takođe očigledno neosnovan.

Preuzeto sa zvaničnog sajta Evropskog suda za ljudska prava